Istnieją dwa główne źródła zanieczyszczeń w pomieszczeniach czystych: cząstki stałe i mikroorganizmy, które mogą być spowodowane czynnikami ludzkimi i środowiskowymi lub powiązanymi działaniami w procesie. Pomimo wszelkich starań, zanieczyszczenia nadal będą przenikać do pomieszczeń czystych. Do typowych nośników zanieczyszczeń należą: ciała ludzkie (komórki, włosy), czynniki środowiskowe, takie jak kurz, dym, mgła lub sprzęt (sprzęt laboratoryjny, sprzęt czyszczący), a także niewłaściwe techniki wycierania i metody czyszczenia.
Najczęstszym nośnikiem zanieczyszczeń są ludzie. Nawet przy najbardziej rygorystycznych procedurach i odzieży ochronnej, niewłaściwie przeszkoleni operatorzy stanowią największe zagrożenie skażenia w pomieszczeniu czystym. Pracownicy nieprzestrzegający wytycznych dotyczących pomieszczeń czystych stanowią czynnik wysokiego ryzyka. Jeśli jeden pracownik popełni błąd lub zapomni o kroku, doprowadzi to do skażenia całego pomieszczenia czystego. Firma może zapewnić czystość pomieszczenia czystego jedynie poprzez ciągły monitoring i ciągłe aktualizowanie szkoleń, przy zerowym wskaźniku skażenia.
Innymi głównymi źródłami zanieczyszczeń są narzędzia i sprzęt. Jeśli wózek lub maszyna zostanie jedynie powierzchownie wytarta przed wejściem do pomieszczenia czystego, może przenieść mikroorganizmy. Pracownicy często nie zdają sobie sprawy, że sprzęt na kółkach toczy się po zanieczyszczonych powierzchniach, wjeżdżając do pomieszczenia czystego. Powierzchnie (w tym podłogi, ściany, sprzęt itp.) są rutynowo badane pod kątem obecności mikroorganizmów za pomocą specjalnie zaprojektowanych płytek kontaktowych zawierających pożywki wzrostowe, takie jak agar tryptozowo-sojowy (TSA) i agar dekstrozowy Sabourauda (SDA). TSA to pożywka wzrostowa przeznaczona dla bakterii, a SDA to pożywka wzrostowa przeznaczona dla pleśni i drożdży. TSA i SDA są zazwyczaj inkubowane w różnych temperaturach, przy czym TSA jest wystawiana na działanie temperatur w zakresie 30–35°C, co jest optymalną temperaturą wzrostu dla większości bakterii. Zakres 20–25°C jest optymalny dla większości gatunków pleśni i drożdży.
Przepływ powietrza był kiedyś częstą przyczyną zanieczyszczeń, ale dzisiejsze systemy HVAC do pomieszczeń czystych praktycznie wyeliminowały zanieczyszczenie powietrza. Powietrze w pomieszczeniu czystym jest regularnie kontrolowane i monitorowane (np. codziennie, co tydzień, co kwartał) pod kątem liczby cząstek stałych, liczby żywych organizmów, temperatury i wilgotności. Filtry HEPA służą do kontroli liczby cząstek stałych w powietrzu i mają zdolność filtrowania cząstek o wielkości do 0,2 µm. Filtry te zazwyczaj pracują w trybie ciągłym z kalibrowaną prędkością przepływu, aby utrzymać jakość powietrza w pomieszczeniu. Wilgotność jest zazwyczaj utrzymywana na niskim poziomie, aby zapobiec namnażaniu się mikroorganizmów, takich jak bakterie i pleśń, które preferują wilgotne środowisko.
W rzeczywistości najwyższym i najczęstszym źródłem zanieczyszczeń w pomieszczeniu czystym jest operator.
Źródła i drogi przedostawania się zanieczyszczeń nie różnią się znacząco w zależności od branży, ale występują różnice między branżami pod względem dopuszczalnych i niedopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń. Na przykład producenci tabletek doustnych nie muszą utrzymywać takiego samego poziomu czystości jak producenci leków do wstrzykiwań, które są bezpośrednio wprowadzane do organizmu człowieka.
Producenci farmaceutyków mają niższą tolerancję na zanieczyszczenia mikrobiologiczne niż producenci zaawansowanej elektroniki. Producenci półprzewodników, którzy wytwarzają produkty mikroskopijnej wielkości, nie mogą tolerować zanieczyszczeń cząsteczkowych, aby zapewnić funkcjonalność produktu. Dlatego firmy te dbają jedynie o sterylność produktu wszczepianego w ludzkie ciało oraz funkcjonalność chipa lub telefonu komórkowego. Stosunkowo mniej obawiają się pleśni, grzybów i innych form zanieczyszczenia mikrobiologicznego w pomieszczeniach czystych. Z drugiej strony, firmy farmaceutyczne obawiają się wszystkich żywych i martwych źródeł zanieczyszczeń.
Przemysł farmaceutyczny podlega regulacjom FDA i musi ściśle przestrzegać zasad Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), ponieważ konsekwencje skażenia w przemyśle farmaceutycznym są bardzo szkodliwe. Producenci leków muszą nie tylko zapewnić, że ich produkty są wolne od bakterii, ale także prowadzić dokumentację i monitorować wszystkie procesy. Firma produkująca sprzęt high-tech może wysłać laptopa lub telewizor, o ile pozytywnie przejdzie audyt wewnętrzny. Jednak w przypadku przemysłu farmaceutycznego nie jest to takie proste, dlatego kluczowe jest, aby firma posiadała, stosowała i dokumentowała procedury operacyjne w pomieszczeniach czystych. Ze względu na koszty wiele firm korzysta z usług zewnętrznych, profesjonalnych firm sprzątających.
Kompleksowy program badań środowiskowych pomieszczeń czystych powinien obejmować widoczne i niewidoczne cząstki unoszące się w powietrzu. Chociaż nie ma wymogu, aby wszystkie zanieczyszczenia w tych kontrolowanych środowiskach były identyfikowane przez mikroorganizmy, program kontroli środowiska powinien obejmować odpowiedni poziom identyfikacji bakteryjnej ekstrakcji próbek. Obecnie dostępnych jest wiele metod identyfikacji bakterii.
Pierwszym krokiem w identyfikacji bakterii, zwłaszcza w przypadku izolacji w pomieszczeniach czystych, jest metoda barwienia metodą Grama, ponieważ może ona dostarczyć wskazówek interpretacyjnych co do źródła zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Jeśli izolacja i identyfikacja mikroorganizmów wykaże obecność ziarniaków Gram-dodatnich, zanieczyszczenie mogło pochodzić od ludzi. Jeśli izolacja i identyfikacja mikroorganizmów wykaże obecność pałeczek Gram-dodatnich, zanieczyszczenie mogło pochodzić od kurzu lub szczepów opornych na środki dezynfekujące. Jeśli izolacja i identyfikacja mikroorganizmów wykaże obecność pałeczek Gram-ujemnych, źródłem zanieczyszczenia mogła być woda lub dowolna mokra powierzchnia.
Identyfikacja mikrobiologiczna w farmaceutycznych pomieszczeniach czystych jest niezwykle istotna, ponieważ wiąże się z wieloma aspektami zapewnienia jakości, takimi jak biotesty w środowiskach produkcyjnych; badania bakteryjne produktów końcowych; obecność organizmów nienazwanych w produktach sterylnych i wodzie; kontrola jakości technologii fermentacji i przechowywania w przemyśle biotechnologicznym; oraz weryfikacja testów mikrobiologicznych podczas walidacji. Metoda FDA potwierdzająca zdolność bakterii do przetrwania w określonym środowisku będzie coraz powszechniejsza. Gdy poziom zanieczyszczenia mikrobiologicznego przekroczy określony poziom lub wyniki testów sterylności wskazują na zanieczyszczenie, konieczne jest zweryfikowanie skuteczności środków czyszczących i dezynfekujących oraz wyeliminowanie identyfikacji źródeł zanieczyszczeń.
Istnieją dwie metody monitorowania powierzchni pomieszczeń czystych:
1. Płytki stykowe
Te specjalne szalki hodowlane zawierają sterylne podłoże, którego poziom jest wyższy niż krawędź szalki. Pokrywa płytki kontaktowej pokrywa powierzchnię, z której pobierana jest próbka, a wszelkie widoczne na niej mikroorganizmy przylegają do powierzchni agaru i podlegają inkubacji. Ta technika pozwala określić liczbę mikroorganizmów widocznych na powierzchni.
2. Metoda wymazu
Jest on sterylny i przechowywany w odpowiednim sterylnym płynie. Wymazówkę przykłada się do badanej powierzchni, a mikroorganizm identyfikuje się poprzez zanurzenie wymazówki w podłożu. Wymazówki są często używane na nierównych powierzchniach lub w miejscach, z których trudno pobrać próbkę za pomocą płytki kontaktowej. Pobieranie próbek z wymazówki jest raczej testem jakościowym.
Czas publikacji: 21.10.2024